Caspar van Breugel

Zoon van Joan Festus II van Breugel (1707-1763) en Eva Maria Burman (1723-1812). Getrouwd 's-Hertogenbosch 6 mei 1781 met Mary Douglas (1755-1793). Studeert rechten aan de Universiteit van Utrecht; promotie aldaar op 31 mei 1771 op een proefschrift over lijfstraffen.

Op 20 september 1776 legt hij de eed af en wordt zo poorter van 's-Hertogenbosch. Op 19 november van dat jaar wordt hij genaturaliseerd tot Brabander, waardoor hij belangrijke ambten kan gaan bekleden. Hij is dan advocaat te 's-Hertogenbosch.

In 1781 wordt hij benoemd als ontvanger der Gemeene Middelen over de kwartieren Oisterwijk en Maasland (tot 1795). In datzelfde jaar wordt hij secretaris van 's-Hertogenbosch (tot 1794). Op 20 december 1790 wordt hij buitengewoon leenman van de Leen- en Tolkamer van 's-Hertogenbosch (tot 1794). Hij kiest partij voor de prinsgezinden. Daarom wordt hij bij de vestiging van de Bataafse Republiek in 1794-1795 uit zijn functies gezet.

Hij publiceert op 22 december 1788 anoniem het tractaat Korte bedenkingen over een nieuw te doene aanschrijving van belastingen in de vier Quartieren van de Meyerye. Hierin pleit hij voor een hervorming van de belastingheffing in onze streken.

In 1794 brengt hij een rapport uit Beschreeve Staat van de Meijerije. Hierin beschrijft hij de economische activiteiten die in de diverse dorpen plaatsvonden.

Ook in 1794 publiceert hij anoniem Onzijdig verhaal wegens de belegering van 's-Hertogenbosch door de Fransen van 22 september 1794 tot de overgaaf der stad op 12 oktober 1794. Later komt hij hier nog eens op terug: in 1821 verschijnt, nu onder zijn eigen naam, Mémoires sur ce qui s'est passé de remarquable après la capitulation de Bois-le-Duc [Verslag over hetgeen zich aan vermeldenswaardigs heeft voorgedaan na de overgave van 's-Hertogenbosch].

In 1798 wordt Van Breugel benoemd tot scriba van de Hervormde Kerkelijke Commissie te 's-Hertogenbosch. Hij verdedigt als zodanig het eigendomsrecht der hervormde gemeente op haar kerkgebouwen, onder andere via zijn Historische deductie van derzelver regt van eigendom daarop. Op 12 september 1791 overhandigt hij dit pamflet aan de municipaliteit van 's-Hertogenbosch. Dit had een positief gevolg. In 1800 is de deductie in 's-Hertogenbosch uitgegeven als Het regt van eigendom der Hervormde gemeente te 's Hertogenbosch op derzelver Kerkgebouwen tegen het Roomsch Kerkgenootschap verdedigd uit oorspronkelijke stukken. In de bijlagen hierbij treffen we aan enkele belangrijke onuitgegeven stukken met betrekking tot beleg en inname van de stad in 1629, waaronder een gedeelte van twee dagboeken: een door een lid van de magistraat en een door de bisschop.

Caspar van Breugel vertrekt in 1803 naar Den Haag, waar hij onder andere actief wordt in de armenzorg. In 1826 verleent koning Willem I hem de titel baron.

Bronnen
•	Stadsarchief 's-Hertogenbosch
•	Brabantse biografieën, deel 3, 1995
•	A.J. van der Aa, Biografisch woordenboek der Nederlanden, deel 2, 1855, pag. 1299-1302
•	www. thuisinbrabant.nl
•	nl.wikipedia.org/wiki/caspar_van_breugel

Nik de Vries, 2013

Caspar van Breugel (1752-1833)

ontvanger der belastingen en buitengewoon leenman

Caspar van Breugel was het tweede kind uit het huwelijk van Jan Festus van Breugel, stadsadvocaat in Den Haag, en Eva Maria Burman. Hij werd geboren in Den Haag op 11 maart 1752 en trouwde op 6 mei 1781 met Mary Douglas, dochter van Robert Douglas en Helena de Brauw. Uit het huwelijk werden vijf kinderen geboren. Van Breugel overleed in Haarlem op 30 mei 1833. Over Van Breugels jeugdjaren zijn slechts enkele relevante zaken bekend. Caspars vader, Jan Festus, die behalve ten behoeve van Den Haag ook werkzaam was geweest voor de weduwe van stadhouder Willem IV, de gouvernante Anna van Hannover, stierf op 4 juli 1763. Eva Maria Burman hertrouwde op 14 juni 1767 met Charles Rey de Carle, die na zijn pensionering als kapitein van het Staatse leger zich onder meer inzette voor ontginningen van heidegrond in Tilburg en omgeving. Rey de Carle bezat daar het landgoed 'De Reyshof'. Verondersteld mag worden dat de opvoeding van Caspar ook door zijn stiefvader beïnvloed is. Van Breugel bezocht de universiteit van Utrecht en rondde daar op 31 mei 1771 zijn studie af met een promotie tot doctor in de rechten op een proefschrift over lijfstraffen. Wat hij direct daarna is gaan doen, blijft vooralsnog onduidelijk. Op 29 september 1776 werd hij ingeschreven als poorter van 's-Hertogenbosch. Eerst op 19 november van dat jaar volgde zijn naturalisatie tot Brabander. Die tot formaliteit geworden handeling opende de weg tot het bekleden van openbare functies in het toenmalige Generaliteitsland. Zonder twijfel effende ook zijn huwelijk in 1781 met Mary Douglas het pad voor het vervullen van ambten. Zijn schoonvader Robert Douglas, een hoge officier in het Staatse leger, zou in 1787 als fungerend commandeur van 's-Hertogenbosch een doorslaggevende rol spelen in de restauratie van het Oranjegezinde bewind in de stad. Nog in 1781 verkreeg Van Breugel de ambten van secretaris van de hoofdstad van de Meierij en ontvanger der Gemeene Middelen over de kwartieren Oisterwijk en Maasland. Met name de in deze laatste functie opgedane ervaring was de opstap naar zijn voor Brabant meest belangrijke functie. Op 20 december 1790 benoemde de Raad van State Van Breugel op voordracht	35
van mr. Wilt Gerrit Jan baron van Rhemen van Rhemenshuizen, die als raad en rentmeester-generaal ook voorzitter was van de Leen- en Tolkamer, tot buitengewoon leenman van laatstgenoemd bestuurslichaam. De Kamer was sinds 1727 uitgegroeid tot het belangrijkste bestuurlijke verlengstuk van de Raad van State in Brabant en met name in de Meierij. Aanleiding om Van Breugel in deze functie te plaatsen was een door hem op 22 december 1788 anomiem uitgebracht rapport, de Korte be-	36
denkingen over een nieuw te doene aanschrijving van belastingen in de vier Quartieren van de Meyerye, waarin de lijnen werden uitgetekend waarlangs een onderzoek naar een mogelijke vernieuwing van het belastingstelsel in de Meierij kon plaatsvinden. Zijn plannen sloten nauw aan bij wat de Raad van State, niet alleen voor de Meierij maar ook voor de Republiek, voor ogen stond om de openbare financiën op een nieuwe leest te schoeien. Slechts in de Meierij evenwel is aan die intentie, met name dankzij de nieuw benoemde buitengewoon leenman, een begin van uitvoering gegeven. Al uit het hiervoor genoemde rapport bleek dat de auteur een verklaard tegenstander was van belastingverhogingen. Voor wat betreft de Meierij zag hij de oplossing voor de neerwaartse trend in de belastingopbrengsten in een herschikking van de lasten over de plaatsen in het gebied. Daarbij zou de hoogte van de te heffen belastingen afhankelijk moeten zijn van de werkelijke economische kracht van een plaats. Eenmaal benoemd tot buitengewoon leenman heeft Van Breugel met grote voortvarendheid het onderzoek naar de economische situatie van de Meierij ter hand genomen. In dat kader nam hij het initiatief de landerijen op te laten meten waarmee in de Meierij al zeer vroeg een kadaster naar moderne maatstaven ontstond. De uiteindelijke bedoeling om te komen tot een vernieuwd belastingstelsel, is niet gerealiseerd. De komst van de Franse troepen en de Bataafse Omwenteling verhinderden de uitvoering van de plannen. Wat bleef is een aantal heldere en uiterst boeiende rapporten. Daarin laat Van Breugel het beeld oprijzen van een weliswaar allesbehalve rijke, maar economisch zeker niet vleugellamme regio die over aanzienlijk meer potentieel beschikte dan latere Brabantse voormannen - voor een deel op grond van politieke overwegingen - hebben gesuggereerd. Tevens blijkt evenwel dat de generaliteitsorganen, door vast te houden aan een in vroeger tijd opgezet en derhalve verouderd belastingstelsel, vele dorpen en verschillende steden in de Meierij structureel benadeelden. Slechts een enkele plaats in het gebied plukte de vruchten van dit ondoordachte conservatisme. De Bataafse Omwenteling kostte Van Breugel, die zich een overtuigd aanhanger van de stadhouder en het oude staatsbestel toonde, zijn publieke functies. In 1794 werd hij ontzet uit de functies van secretaris van de stad 's-Hertogenbosch en buitengewoon leenman van de Leen- en Tolkamer. In 1795 verloor hij zijn laatste ambt, dat van ontvanger der Gemeene Middelen in de kwartieren Oisterwijk en Maasland.	37
Eerder curieus dan werkelijk van belang is nog zijn poging om in november 1794 op te treden als intermediair tussen raadpensionaris Van de Spiegel enerzijds en generaal Daendels, die in Van Breugels woning in 's-Hertogenbosch was ingekwartierd, anderzijds. Kennelijk had Van Breugel zich tot doel gesteld een vergelijk tussen beide partijen te bewerkstelligen teneinde, zoveel als enigszins mogelijk was, het staatsbestel van de Republiek intact te laten. Maar Van de Spiegel nam de overgebrachte voorstellen - begrijpelijk - weinig serieus. Van Breugel heeft zijn visie op de omwentelingsperiode uiteengezet in twee publikaties. De eerste verscheen anoniem en 'heet van de naald' in 1794 onder de titel Onzijdig verhaal wegens de belegering van 's-Hertogenbosch door de Fransen van 22 september 1794 tot de overgaaf der stad op 12 oktober 1794. Veel omstandiger en onder eigen naam zette hij zijn rol in deze onzekere periode uiteen in de in 1821 verschenen Mémoires sur ce qui s'est passé de remarquable après la capitulation de Bois-le-duc. Met name uit dit werk blijkt hoe het Van Breugel na al die jaren nog pijn deed niet geslaagd te zijn in zijn opzet om de structuren van de Republiek te redden. Met het verlies van zijn laatste publieke functie was Van Breugels rol in Brabant uitgespeeld. Wel zette hij zich als ambteloos burger nog enkele jaren in voor de belangen van de hervormde gemeenschap in 's-Hertogenbosch. Maar het vrije gewest had de even hardwerkende als eerzuchtige Caspar nog maar weinig te bieden. In het najaar van 1803 vertrok hij naar Den Haag. Daar hield hij zich onder meer bezig met de vertaling van werk van de in Rotterdam wonende Engelse econoom George Crawfurd. In een bij die vertaling gevoegde eigen toelichting onderstreepte Van Breugel dat de staat een door stijgende kosten ontstaan tekort niet door belastingverhogingen maar door het aangaan van leningen dient op te vangen. Op 11 mei 1804 werd hij lid van de Algemene Armencommissie in de provincie Holland. Vanuit deze functie onderhield hij intensief contact met armengenootschappen elders in Europa. Over het hulpgenootschap in Zürich, waarvan hij erelid was, bracht hij enkele publikaties uit onder de titel Eenige berigten van het hulpgenootschap in den jare 1799 in Zürich opgericht. Ook vertaalde hij het reglement van het armenbestuur in Hamburg. Het ging Van Breugel bij deze publicistische arbeid met name om het effect op de praktijk: hoe kunnen elders opgedane ervaringen hier te lande nuttig worden gemaakt. Juist als man van de praktijk moet het hem goed hebben gedaan toen Gogel hem in september 1806 aanzocht als voorzitter van de Hoofd-	38
commissie voor de zaken van de verpondingen in het gewest Holland. Deze functie werd vanaf 1810 gevolgd door ambten binnen het kadasterwezen in Holland en, uiteindelijk, vanaf 1812 tot aan zijn eervol ontslag op 1 oktober 1819, door de post van directeur der directe belastingen in Friesland. Willem I benoemde hem in 1824 tot lid van de Raad van zijn woonplaats Haarlem, waarheen hij na zijn vertrek uit Friesland verhuisd was, en verleende hem ten slotte in 1826 de titel van baron. Daarmee erkende de vorst de grote betekenis van Van Breugel voor het beheer van de openbare financiën.	39

Bronnen
•	A.J. van der Aa, Biografisch woordenboek der Nederlanden, Haarlem 1852-1878, deel II-3, 1299-1302
•	G. Crawford, De leer van het gelijkwaardige, of verklaring van den aard, de waarde en het vermogen van het geld, toegepast op de inrichting van de publieke finantiën, 's-Gravenhage 1804 (Vertaald uit het Engels door C. van Breugel)
•	C.J. Weijters, 'De Reyshof onder Tilburg, een vergane grootheid', in: Tijdschrift van de Heemkundekring 'Tilborgh', 1970
•	H.A.M. de Wit, 'Het onderzoek van Mr. Caspar van Breugel naar het belastingstelsel in de Meierij 1786-1796', in: Varia Historica Brabantica XI, 's-Hertogenbosch 1982, 83-137
•	H.A.M. de Wit, 'Een plan voor de verbetering van de publieke financiën in de Meierij tijdens de nadagen van het Ancien Régime', in: Nederlandse Historische Bronnen 5, Hilversum 1985, 146-216

H.A.M.G. de Wit in ’Brabantse biografieën’ 3 (1995) 35-39

Breugel, mr Caspar van

Ned. Herv.

Gedoopt in de N.H. Kloosterkerk te 's-Gravenhage 17 maart 1752, vader mr Johan Festus, gedoopt te 's-Hertogenbosch 5 april 1707, zoon van Johan Festus en Judith de Peyrou, landsadvocaat en sedert 16 augustus 1743 stadsadvocaat te 's-Gravenhage en overleden te 's-Gravenhage 4 juli 1743, moeder Eva Maria Burman, gedoopt in de Waalse Kerk te Utrecht 11 september 1723, dochter van Caspar en Anne Marie de la Bassecour, overleden te Tiel 15 december 1812 (D 's-Gravenhage 177, Poirtersboek 339, S 's-Hertogenbosch 77, D.T.B. Utrecht 433 en v.d. Dussen, Kwartierstaten); 20 september 1776 poirter van 's-Hertogenbosch, 19 november 1776 genaturaliseerd als Brabanter ('s-Hertogenbosch Poirtersboek no 3); ondertrouw 30 april en trouw 6 mei 1781 met Mary Douglas, gedoopt N.H. Kerk Bergen op Zoom 10 december 1755, dochter van Robert, luitenant-generaal en commandeur van 's-Hertogenbosch, en Helena de Brauw, die 3 juni 1793 werd begraven (S 540 en 570); acht kinderen gedoopt in de Grote Kerk tussen 1783 en 1793 (S 79); in 1771 ingeschreven aan de Utrechtse Universiteit (Alb. Stud. R-T. blz. 106); van 16 october 1781 - 2 december 1795 ontvanger der gemene middelen voor de kwartieren Oisterwijk en Maasland, ontving na zijn aftreden een spotschrift ondertekend met Batavus (A.R.A. Oorlog 8 blz. 3309, en 45 d.d. 11 augustus 1795, Naamreg. reg. Ver. Prov. en Res. Repr. Bataafs Braband 21 augustus 1797 no 18); 1781-1794 stadssecretaris (Van Zuylen XXXIV); 1785-1794 gemeenteschrijver te Den Dungen (Mommers, Inv. Den Dungen blz. 241); 20 december 1790 benoemd tot extra-ordinaris leenman van de Leen- en Tolkamer, nam 4 januari 1791 zitting (Familie archief Van Breugel); in maart 1793 ouderling der N.H. gemeente (A.R.A. Staten-Generaal 8006); vestigde zich in 1803 te 's-Gravenhage; bij Kon. Besluit van 6 september 1806 no 4 benoemd tot voorzitter van de commissie van superintendentie over de zaken der verponding (A.R.A. S.s.k.L. 88); was in 1810 president van de administratie van het kadaster en werd 31 januari 1811 benoemd tot Keizerl. Commissaris voor het Kadaster in de Holl. departementen (A.R.A. Fin. 1117); 1812 - 1 october 1819 directeur der Directe Belastingen in Friesland; vestigde zich in 1819 te Haarlem (A.R.A. Hoofdreg. Burgerl. Pensioenen 1087); in 1824 door koning Willem I benoemd tot lid van de Gemeenteraad van Haarlem en in 1826 verheven tot baron; overleden te Haarlem 30 mei 1833 (N. Ned. Biogr. Wrdbk IV); gaf in 1794 anoniem uit „Onzijdag verhaal wegens de belegering van 's-Hertogenbosch door de Fransen van 22 september 1794 tot de overgaaf der stad op 12 october 1794” en onder zijn volle naam in 1821 „Mémoires sur ce qui s'est passé de remarquable aprés la capitulation de Bois-le-Duc, relativement aux négociations entamées entre la France et la Hollande, et à la mission de Brantzen et Repelaer à Paris”.

344

A.R.M. Mommers, Brabant van generaliteitsland tot gewest II (1953) 344

1904	Redactie Mr. Caspar baron van Breugel Nederland's Adelsboek (1904) 85
1905	Redactie Caspar van Breugel Nederland's Adelsboek (1905) 101

Maarten van Boven, Bossche Heeren : Een biografie van het Bossche sociëteitsleven 1789-2019 (2019) 20, 29, 42, 174

A.H. Crijns en F.W.J. Kriellaars, Het gemengde landbouwbedrijf op de zandgronden in Noord-Brabant 1800-1885 (1987) 4, 24, 26, 28, 30, 98, 131

H.F.J.M. van den Eerenbeemt, 's-Hertogenbosch in de Bataafse en Franse tijd (1955) 9, 9n, 10, 12n

H.F.J.M. van den Eerenbeemt, Geschiedenis van Noord-Brabant (1996-1997) I. 43, 44, 191

J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 49

A.C.M. Kappelhof, De belastingheffing in de Meierij van Den Bosch gedurende de Generaliteitsperiode (1648-1730) LXIX (1986) 7, 24, 77, 90, 99, 100, 143, 182

A.R.M. Mommers, Brabant van generaliteitsland tot gewest (1953) 344

Charles de Mooij, Eindelyk uit d'Onderdrukking (1988) 31, 46, 79

Charles de Mooij en Aart Vos, 's-Hertogenbosch binnenskamers (1999) 64

Nederland's Adelsboek (1940) 521, 531-532; (1948) 100

Noordbrabants Historisch Jaarboek 13 (1996) 105, 246

Jan van Oudheusden, Geschiedenis van Brabant van het hertogdom tot heden (2004) 532, 533, 537

J.M.M. van der Vaart, Sterrebos, het Groot Heyvelt op Oud Herlaer (2017) 45

R.A. van Zuijlen, Naamlijst en wapenkaart der leden van de regering de pensionarissen, griffiers en secretarissen van 's Hertogenbosch (1863) XXXIV

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |